เราไม่โกรธเคืองพวกบุตรนายพราน แม้จะแทง
ด้วยหลาว แม้จะทิ่มด้วยหอก นี้เป็นศีลบารมี
ของเรา ฉะนี้แล.
จบ สังขปาลจริยาที่ 10

อรรถกถาสังขปาลจริยาที่ 10

พึงทราบวินิจฉัยในอรรถกถาสังขปาลจริยาที่ 10 ดังต่อไปนี้. ความ
สังเขปในบทว่า สงฺขปาโล เป็นต้น มีดังนี้. ชื่อว่า มหิทฺธิโก มีฤทธิ์
มาก เพราะประกอบด้วยฤทธิ์ของนาคใหญ่เช่นกับโภคสมบัติของเทพ. ชื่อว่า
ทาฐาวุโธ มีเขี้ยวเป็นอาวุธ เพราะมีเขี้ยวเป็นอาวุธ 4 เขี้ยว คือข้างล่าง 2
ข้างบน 2. ชื่อว่า โฆรวิโส มีพิษแรงกล้า เพราะมีพิษมีเดชสูง. ชื่อว่า
ทวิชิวฺโห มีลิ้นสองแฉก เพราะประกอบด้วยลิ้นสองแฉก สำเร็จมาแต่
กำเนิดนาค. ชื่อว่า อุรคาภิภู เป็นใหญ่กว่านาคทั้งหลาย เพราะความเป็น
ใหญ่กว่านาคทั้งหลาย อันได้ชื่อว่า อุรค เพราะไปด้วยอก แม้ของนาคผู้มี
อานุภาพใหญ่. ในทาง 2 แยก กล่าวคือที่ที่นั้น ทาวสองสายทะลุติดต่อ
กันไป. ในทางใหญ่ คือเป็นที่ที่มหาชนสัญจรไปมาเสมอๆ. อันเกลื่อนกล่น
ด้วยหมู่ชนต่าง ๆ เพราะจากที่นั้นหีมหาชนมากมาย. องค์ 4 ด้วยสามารถ
แห่งองค์ 4 ซึ่งจะกล่าวในบัดนี้. บทว่า อธิฏฺฐาย คืออธิษฐานได้แก่ตั้ง.
ใจ. เมื่อใดเราเป็นนาคราชมีรูปตามที่กล่าวแล้ว ชื่อว่าสังขบาล. เมื่อนั้น